Euro, Europa

Zonder Grieken geen Europa

Als de Grieken besluiten de euro te houden, dan blijft de crisis. Europa heeft een grotere visie nodig om Griekenland aan boord te houden.
29 juni 2015 | Dagblad de Limburger / Limburgs Dagblad

Dan stel je een premier aan en blijkt die geen beslissingen te durven nemen. De Griekse premier Tsipras zit gevangen. Tussen de uiteenlopende belangen in zijn eigen partij, in Griekenland en Europa. Misschien was de opdracht toch een maatje te groot voor Syriza. Maanden is er gespeculeerd over de onderhandelingsstrategie van de Grieken. Was die nu juist briljant of amateuristisch? Het is het laatste gebleken.

Aanstaande zondag stemmen de Grieken over een voorstel dat niet meer op tafel ligt. Misschien is de hoop dat wanneer de Grieken toch dat voorstel goedkeuren, het alsnog terug op tafel komt. Aan de andere kant is het juist de regering die het voorstel ter stemming brengt met het advies ‘nee’ te stemmen. De scheiding tussen Syriza en de Grieken lijkt aanstaande. Of het land zich daarbij losscheurt van Europa is nog de vraag.

Hulp en noodsteun

Na vijf maanden moeizaam onderhandelen hebben alle partijen zich inmiddels diep ingegraven. Heen en weer is er met miljarden geschoven om hetzelfde voorstel anders verpakt aan de Grieken te presenteren. De zo nodige schuldenverlichting is niet gekomen, terwijl die hoe dan ook een feit gaat zijn.

Valt Griekenland namelijk om, dan is de rest van Europa de verstrekte leningen en garanties – ook die via het IMF en Europese Centrale Bank (ECB) zijn gegeven – kwijt. Vervolgens moet er dan nog meer noodsteun naar Griekenland om het land enigszins overeind te houden, ten einde Rusland op afstand te houden, migratiestromen uit Afrika tegen te gaan en niet met de farce van een mislukte staat te moeten leven aan de rand van Europa.

Je kunt je afvragen of een relatief bescheiden schuldenverlichting voor de rest van Europa niet een beter alternatief zou zijn geweest.

Bankroet

De Grieken zullen zelf ook betalen. Als Griekenland niet meer aan zijn schulden kan voldoen, dan volgt een bankroet dat de Griekse obligaties vrijwel waardeloos maakt. De Griekse banken hebben er daar niet alleen veel van, ze worden ook nog eens gebruikt als onderpand voor noodkredieten van de ECB, die weer noodzakelijk zijn omdat Grieken hun spaargeld bij de banken opnemen. Stoppen de kredieten, dan zijn er simpelweg geen euro’s meer. De korte termijn kan worden overbrugd door banken te sluiten. Op lange termijn is een nieuwe munt nodig, die sterk in waarde zal dalen en de koopkracht van het gespaarde geld zal verminderen.

De Grieken zijn gedurende de crisis overwegend pro-Europees gebleven. Gezien de miserie die uittreding uit de euro met zich meebrengt, zou het in de lijn der verwachtingen moeten liggen dat de Grieken vóór het door Syriza afgekeurde voorstel zullen stemmen. Vermoedelijk is dat ook de gedachte in Europese hoofdsteden. Stemmen ze tegen, dan willen de Grieken zelf uit de euro. Stemmen ze voor, dan kan het niet anders dan dat de regering valt. Het doel zal dan zijn om de Griekse president een tijdelijke regering van ‘nationale eenheid’ te laten aanwijzen, bestaande uit pro-Europese middenpartijen als het sociaaldemocratische PASOK en het liberale Néa Dimokratía (ND).

Niet voorbij

Stemmen de Grieken voor het steunpakket van Europa, dan is de crisis niet voorbij, maar hoogstens iets minder urgent geworden. Of we het nu leuk vinden of niet, er is een derde steunpakket nodig waarmee de schuldenlast van de Grieken wordt verlaagd. We zouden daarbij moeten inzetten op hervormingen eerst, met schuldenverlichting als resultaten daarvan blijken. Daardoor kan ruimte op de begroting ontstaan die dan weer ingezet kan worden om de Griekse economie wat lucht te geven.

Europa heeft echter een fundamenteel probleem, dat niet alleen met ‘meer regels’ opgelost kan worden. De Grieken kunnen met of zonder steun in de huidige wereld niet meedoen. Hoe sneller andere landen zich ontwikkelen, hoe verder de Grieken achterblijven. Daarmee zullen landen als Griekenland steeds weer dreigen van de kaart te vallen. De vraag is of daarin met de tijd en in een meer politieke Europese Unie blijvend verandering kan komen. De euro alleen kan de benodigde culturele assimilatie blijkbaar niet afdwingen.

Europa-moe

De Griekse crisis moet op drie niveaus worden bezworen. Het meest praktische is voor zondag: wel of geen euro? Wanneer het antwoord ‘wel’ is, dan is te verwachten dat het voorstel van zo’n 15 miljard van afgelopen zaterdag de Grieken tot de herfst overeind zal houden. Tegen die tijd is er dan ook een nieuwe regering en kan er onderhandeld worden over het derde steunpakket. Andere landen moeten dan wel aan schuldenverlichting willen meewerken. Indien niet, dan komt het volgende alles-of-niets zo tegen kerst.

Het dieperliggende probleem wil echter niemand aanraken. Kiezers zijn Europa-moe, terwijl Europa dringend richting en organisatie nodig heeft. De Italiaanse premier Renzi verwoordde afgelopen donderdag wat allang gemeengoed lijkt: “als dit Europa is, dan kunnen jullie het houden”. Het eigenbelang overheerst, terwijl Europa een grotere visie nodig heeft om niet uiteen te vallen. Zonder de Grieken is het Europa van weleer sowieso niet meer.

Dit artikel verscheen bij Dagblad de Limburger / Limburgs Dagblad op 1 juli 2015.