Verkiezingen

Partij van een andere tijd

Diederik Samsom ziet het al helemaal voor zich. Stem je straks PvdA, dan stem je voor de grootste fractie van het land. Samsom wil daarvoor ingaan op de avances van GroenLinks, dat onder Jesse Klaver weer snuffelt aan een linkse samenwerking. Het voorstel om na de verkiezingen met GroenLinks als één fractie op te trekken getuigt vooral van politiek opportunisme, waarmee Samsom diens tegenkandidaat voor het lijsttrekkerschap Lodewijk Asscher de pas wil afsnijden. Maar wat de PvdA ook kiest, de partij zal links- of rechtsom niet meer de volkspartij van vroeger worden.

Slimme zet

Waar de VVD tien jaar geleden al resoluut koos voor het liberale midden en zo de ruimte op rechts aan Wilders liet, daar probeerde de PvdA een breuk op links steeds te voorkomen. Mocht Samsom nu echter worden herkozen als partijleider, dan lijkt een draai naar links onvermijdelijk, terwijl wanneer de partij met Asscher opnieuw voor het midden kiest een breuk met het Samsom-smaldeel boven de markt zal gaan hangen.

Die omgekeerde lijstverbinding was dan ook een slimme zet van Samsom. Hij nam de uitdaging van een linkse samenwerking van Klaver aan en zette die daarmee vervolgens voor het blok. Niet op het samenwerkingsvoorstel ingaan is gezichtsverlies lijden, wel meedoen is aan Samsoms leiband lopen. Bovendien zou met samenwerking alvast een voorschot op de (in)formatie genomen worden, waar PvdA en GroenLinks in plaats van mekaar in de wielen te rijden juist een vuist kunnen maken.

Marginalisatie

Dit soort samenwerking is trouwens geen luxe, maar noodzaak. En niet alleen in Nederland. Zo tast de Duitse zusterpartij van de PvdA eveneens een samenwerking met andere linkse partijen af. Want ook daar blijft het electoraat naar rechts opschuiven, waardoor de linkse politiek in zijn geheel dreigt te marginaliseren. Na jaren van teloorgang is de PvdA bovendien niet zomaar meer te redden, nu de diverse stromingen binnen de partij allang de weg hebben gevonden naar andere partijen in het politieke bestel.

Zolang de PvdA zich een brede volkspartij blijft wanen, holt ze zich met haar inmiddels achterhaalde morele kader alleen maar verder uit. Ze is niet meer de progressieve partij van vroeger, maar paradoxaal eerder een conservatieve beweging die, door zich in te zetten voor het behoud van de status quo, steeds achter de feiten aanloopt. Bovendien zal iedere poging om aan het veranderende sentiment tegemoet te komen worden opgevat als het paraderen met andermans ideeën voor electoraal gewin.

Uitgeput

De partij is ideologisch uitgeput. De arbeider van weleer is inmiddels verheven of bij de PvdA vertrokken. Die eerste groep voelt zich nu aangetrokken tot het kosmopoliete links van GroenLinks en D66 of vindt zich in het economische liberalisme van de VVD; de tweede groep herontdekt het traditionele links van nationale solidariteit en identiteit bij de PVV, 50Plus of SP. Nu DENK ook nog eens de allochtone kiezer probeert los te weken, blijft van de PvdA alleen de harde kern over.

Die kan nu met Samsom gaan voor een duidelijk links profiel, maar dan ook een kleinere rol en uiteindelijk een fusie met GroenLinks. Of ze dobbert met Asscher verder in het midden, terwijl de partij links wordt ingehaald en rechts omver gelopen. In dat midden teert ze nu nog op haar reputatie als competente bestuurspartij, en wordt ze gebruikt als vehikel voor strategisch stemmen, maar zonder nieuwe ideeën over de samenleving van onze tijd zullen de rozen eens verwelken en de PvdA vergaan.