Normen & waarden

De plaag van het Hollandse gelijk

Aan buitenlandse aandacht ontbreekt het ons niet. Al twee jaar is er ophef over de betekenis van ‘Zwarte Piet’ bij het door ons zo gekoesterde sinterklaasfeest. De vorig jaar neergehaalde vlucht MH17 maakte ons even middelpunt van de wereld. En onlangs bleek opnieuw dat we in Nederlands-Indië dat deden wat we in Srebrenica van de andere kant zagen. Wat we ook doen, wij zijn sowieso boven alle kritiek verheven.

Je zou de discriminerende werking die van Zwarte Piet zou uitgaan, kunnen afdoen als gezeur van een kleine minderheid. Daar valt wat voor te zeggen: gezien de populariteit van de sinterklaasviering in zijn huidige vorm en gebrek aan historische eenduidigheid is er dan ook geen politicus die zich aan deze zaak wil branden. De vele aangiftes en rechtszaken tonen vooral de machteloosheid van de klagers.

Internationaal hebben we echter lang niet zo veel meer in de melk te brokkelen als vroeger. Daardoor komen we ook niet langer zomaar weg met onze culturele eigenaardigheden en geschiedkundig gedraai. Zwarte Piet wordt inmiddels voor de tweede keer door de Verenigde Naties bestudeerd. En daar waar we de internationale gemeenschap om hulp vragen, krijgen we niet altijd onze zin. Zie het MH17-tribunaal.

Het kabinet Rutte II lijkt er sowieso veel aangelegen om dat ongeluk in de Oekraïne vooral geen ongeluk te laten zijn. De onwennige nationale rouw, de strijdlustige taal en een onderzoek dat wel goed moet zijn omdat wij het uitvoeren. Wie kwam op het idee om ook maar te overwegen om militairen naar de Oekraïne te sturen? De zelfoverschatting spatte er vanaf.

Die zelfverzekerde houding meten we ons ook aan als we iets niet willen zien. Zo proberen we al decennia onze rol in Nederlands-Indië te vergeten. Het waren politionele acties, geen oorlogshandelingen. Correcties en geen misdaden. Ook toen lieten we ons al graag verblinden door het eigen gelijk. Het waren de Amerikanen en Britten die ons dwongen de ogen te openen en Nederlands-Indië te laten gaan.

Daar waar landen als Japan en Duitsland zich genoodzaakt zagen om in het reine te komen met hun verleden, daar heeft Nederland zich altijd achter de overwinnaars van de Tweede Oorlog verscholen. Daardoor leeft het idee voort altijd aan de goede kant van het gelijk te staan. Het daarbij komende gebrek aan zelfonderzoek zien we vandaag de dag nog terug bij de discussie over Zwarte Piet en vlucht MH17.

Een land dat zich laat voorstaan op zijn ‘moderniteit’ zou iedere schijn van discriminatie bij een volksfeest moeten willen vermijden. Dat heeft niets te maken met het afpakken van tradities, maar met het leven naar de eigen waarden en normen. Een land dat recht boven alles predikt, kan niet enerzijds de Russen met het vingertje wijzen en anderzijds zijn eigen verleden voor het gemak maar vergeten.

En wanneer de politieke werkelijkheid straks gewoon weer voor dat recht gaat, dan zullen de nabestaanden van de slachtoffers van MH17 zich net als die in Nederlands-Indië voelen. Vergeten door een land met grotere ambities dan invloed. Door een land zo overtuigd van zichzelf dat het wel gelijk moet hebben. Een land dat af en toe een duw uit het buitenland nodig heeft om daar te komen waar het al dacht te zijn.