Nederlandse politiek
Vaalrood en te weinig haat
Subtiele hints brachten niet wat ze moesten, dus gooide fractielid Timmermans met een gelekte email maar gewoon de ramen in. Daarmee drong het eindelijk ook bij Job Cohen door: hij en de partij, in deze tijd, een onmogelijke combinatie. Dat Cohen zichzelf nu meer ziet als bestuurder dan oppositieleider is een verlies van anderhalf jaar voor de partij. Volgelingen haakten al gestaag af en in de partij zweven de leden tussen links en midden. Deze identiteitscrisis vraagt nieuw elan, een nieuwe Messias die inspireert en niet alleen de boel bij elkaar houdt. De PvdA is te VVD, te D66, te GroenLinks en te SP. Van alles iets, maar zelf niets.
Als regeringspartij heeft de PvdA afgelopen decennia het land mede mogen vormgeven. Haar ideologie van spirituele openheid en internationale handel in combinatie met maatschappelijke betrokkenheid stond de kiezers toen aan. De wereld heeft zich daardoor bewogen in een richting, waar delen van het electoraal zich nu oncomfortabel bij voelen. Spirituele openheid bracht een ander geloof in de wijk, met andere gebruiken. Internationale handel bracht concurrentie en de export van laaggeschoolde arbeid. Bovendien werd de publieke sector een efficiëntieslag opgelegd en was het niet langer taboe om publiek diensten door private partijen te laten uitvoeren.
Inmiddels twijfelen kiezers aan de maatschappelijke betrokkenheid. De PVV biedt culturele zekerheid en de SP de garantie van brood op de plank. Er is voor de in het nauw gedreven en afgehaakte kiezer een alternatief voor de PvdA. Kaderleden zijn echter blijven vasthouden aan hun geloof. Ze schuwen de in zichzelf kerende burger. De existentiële vraag die nu voorligt gaat dan ook daarover: blijven we ons oude geloof uitdragen, ongeacht het slinkende aantal volgers, of gaan we voor politiek gewicht en meten we ons een nieuw geloof aan? PvdA’ers die voor beiden kiezen, of denken niet te hoeven kiezen, drijven de partij tot aan de rand van irrelevantie.
De partij heeft namelijk al zolang gewacht, dat de zwevende kiezers het gewoon beginnen te vinden hun stem te geven aan een protestpartij, hetzij de SP of de PVV. De protestpartijen worden op hun beurt organisatorisch volwassener en ideologisch genuanceerder. Hoe kan de PvdA daar nog grip op krijgen, als het zelf de ene keer naar links helt en een volgende naar rechts? Waarmee kan het de verloren kiezers nog terugtrekken op het ronddobberende schip? De SP en PVV profiteren terecht van hun electorale winsten. Zij bieden een aanzienlijk deel van het electoraat wat ze wil. Meer Nederland, meer homogeniteit, harder optreden… of misschien beter: gewoon optreden.
Als de PvdA er nu voor kiest om de concurrentie aan te gaan met deze protestpartijen, dan valt de partij door de mand. Het heeft de PvdA te lang gekost voordat het begreep dat haar programma niet meer aansloot bij dat wat in de samenleving leeft. De huidige identiteitscrisis geeft bovendien aan dat ze nog steeds niet goed weet hoe de gevoelens van het electoraat te verenigen met haar ideologie. De partij doet er beter aan om met minder politiek gewicht tevreden te zijn en de komende jaren te werken aan een nieuwe, gematigde visie op de plek van de moderne arbeider in een globale samenleving. Als ze dat goed doet, dan komt een deel van de kiezers vanzelf weer terug.