Europa, Migratie

Op de vlucht naar vijandigheid

Laat de VN helpen om de vluchtelingencrisis onder controle te krijgen door conflicten te de-escaleren en voor opvang in regio te zorgen.
31 augustus 2015 | Dagblad de Limburger / Limburgs Dagblad

In Duitsland lijken ze nogal luchtig te denken over de 800.000 vluchtelingen die dit jaar in dat land worden verwacht. Nou ja, rondom Dresden, waar de anti-Islambeweging Pegida iedere maandag demonstreert, daar ligt de zaak gevoeliger. Zo neerbuigend als er nu naar die mensen daar wordt gekeken en zo gastvrij als de rest van Duitsland denkt te zijn, om zo groter is de kans dat het vluchtelingenprobleem wordt onderschat. Opvang lenigt de nood, maar lost de crisis niet op. Sterker nog, opvang zorgt eerder voor meer crisis.

Dublin-afspraak

Eigenlijk had Duitsland niet eens een vluchtelingenprobleem moeten hebben. De Dublin-afspraak schrijft namelijk voor dat vluchtelingen asiel moeten aanvragen in het land waar ze de EU binnenkomen. Aangezien de Italianen en Grieken de toestroom niet meer aankunnen, en het probleem voor Europa nog niet acuut genoeg is om tot een oplossing te komen, gaan vluchtelingen daarheen waar ze denken een betere toekomst te vinden.

Misschien dat de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog het zicht van de Duitsers enigszins vertroebelen. Maar 800.000 vluchtelingen komt neer op 1% van de bevolking. En aangezien bij de conflicten in het Midden-Oosten en Afrika geen einde in zicht is, Duitsland economisch een sterke aantrekkingskracht heeft en vluchtelingen met families herenigd willen worden dan wel met mensen van dezelfde herkomst willen samenleven, dan laat zich vooruitzien dat de komende jaren nog vele honderdduizenden, zo niet miljoenen er naartoe willen trekken.

Moeizame integratie

Het zou naïef zijn te denken dat die mensen elders in Europa zomaar op de arbeidsmarkt ingepast kunnen worden om de vergrijzing op te vangen. Bovendien kost integratie van niet-Europeanen, zoals we in Nederland en Frankrijk hebben gezien, niet alleen moeite en tijd, maar is er risico op wrijving met autochtonen dan wel op conflict met andere allochtone groepen. De aanslagen die in Frankrijk zijn gepleegd – zoals onlangs op de Thalys en bij Charlie Hebdo – tonen hoe afvallige minderheden een maatschappij kunnen ontwrichten.

Europa moet dan ook uitvoering gaan geven aan de voorgenomen afbakening van het probleem. Zo krijgt opvang in eigen regio terecht een grote prioriteit. De voorgestelde opvangzone in Syrië zou een goed begin zijn, net als meer steun voor buurlanden Jordanië, Turkije, Irak en Libanon. Ook moet er door de EU geregisseerde opvang aan de grenzen komen en moeten de vluchtelingen binnen de grenzen van EU verplicht worden herverdeeld, waardoor dan eveneens de economische aantrekkingskracht van Europa afneemt.

Rol VN

Maar als we deze crisis echt willen oplossen, dan moet het probleem bij de bron worden aangepakt. De Arabische Lente is een fata morgana gebleken. Landen met een ondemocratische traditie kunnen blijkbaar niet zomaar bekeerd worden tot de Westerse normen en waarden. Daarbij heeft de eenzijdige aanpak van de Verenigde Staten het multilateralisme waarop de Verenigde Naties steunen dusdanig aangetast dat die buitenspel zijn komen te staan.

Maar juist de VN zijn de sleutel tot de oplossing. We kunnen ervan uitgaan dat de strijdende partijen nog jaren zo niet decennia zullen vechten om wat ooit Syrië en Irak was. Een groot deel van de vluchtelingen die nu in Europa aankomen zal dan ook niet meer naar eigen land terugkeren. Gezien de omvang van de crisis zou het niet onaannemelijk zijn dat wanneer Europa daartoe oproept de internationale gemeenschap zich bereid zal tonen om onder VN-vlag militair en diplomatiek in te grijpen.

De-escaleren

Het doel van zo’n de-escalatie zou tweeledig moeten zijn: enerzijds om veilige zones voor vluchtelingen in de regio te creëren, die dan militair verdedigd worden. En anderzijds om het conflict daarbuiten steeds weer opnieuw diplomatiek te bevriezen om zo de venijnigheid eruit te halen. In ruil voor gevechtsluwte zouden de strijdende partijen dan een aandeel krijgen in de politieke oplossing van het conflict.

Dat betekent dan wel dat het Westen moet accepteren dat de Syrische president Assad blijft zitten en dat de Russen en landen in de regio een nadrukkelijkere rol zullen opeisen. Ook vraagt dat om een impliciete erkenning van eigen onmacht en om grotere financiële en militaire inbreng van Europese landen, die zo dan het vluchtelingenprobleem op afstand afkopen.

De vluchtelingencrisis wordt nog wel eens vergeleken met die van tijdens de Tweede Wereldoorlog. Voor omringende landen als Jordanië, Libanon en Turkije gaat die vergelijking misschien nog wel op, maar voor landen in Europa niet. Hoe verder vluchtelingen zich van het conflictgebied vandaan begeven, hoe meer ze eigenlijk als economische vluchtelingen kwalificeren. Door niet verder te kijken dan naar opvang alleen, planten we het zaad voor maatschappelijke frictie in de toekomst, terwijl de crisis alleen ter plaatse opgelost kan worden.

Dit artikel verscheen bij Dagblad de Limburger / Limburgs Dagblad op 9 september 2015.